Χρεοκοπία επ' αόριστον

Από Το Ποντίκι 27.2.2011

Του Δημήτρη Καζάκη
οικονομολόγου - αναλυτή

Τις τελευταίες ημέρες είδαμε να εκτυλίσσεται μια θεατρική παράσταση απείρου κάλλους. Η παράσταση αυτή άρχισε με τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησαν οι ελεγκτές της τρόικας και ολοκληρώθηκε αργά το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Σ' αυτή τη συνέντευξη Τύπου οι εκπρόσωποι της τρόικας ξεκαθάρισαν το νέο πλαίσιο πολιτικής που θα πρέπει να εφαρμόσει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στο μεσοδιάστημα, έως το 2015.

Πριν από την παράθεση των μέτρων, ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ, στην παρέμβασή του, ανέφερε ότι αυτά που έγιναν ως σήμερα αποσκοπούσαν απλώς στη σταθεροποίηση της οικονομίας, η οποία, όπως είπε, «ξέφυγε από την άβυσσο», και ότι τα δύσκολα για τον ελληνικό λαό τώρα αρχίζουν... Ο ίδιος υποστήριξε ότι «τώρα ξεκινά η β' φάση του προγράμματος», η οποία θα χαρακτηρίζεται από «την επιτάχυνση όλων των μεταρρυθμίσεων».

Με στόχο τον «περιορισμό της σπατάλης», υποστήριξε ότι «διαρθρωτικές παρεμβάσεις» θα γίνουν παντού, στις πρώην ΔΕΚΟ, στη φορολογική πολιτική, στο μισθολόγιο, στις κοινωνικές δαπάνες, στις ιδιωτικοποιήσεις... Τους μεσοπρόθεσμους στόχους ως το 2015 – με πρόσχημα τη μείωση του ελλείμματος κάτω από το 3% του ΑΕΠ – τους παρουσίασε ο εκπρόσωπος της Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό ανέφερε ότι:

1. Συμφωνήθηκε «να υπάρξει για την περίοδο 2012 - 2014 εξοικονόμηση από έσοδα και δαπάνες, ίση με το 8% του ΑΕΠ». Μιλάμε για ένα ποσό της τάξης των 20,5 δισ. ευρώ, πέραν αυτών που προβλέπονται ήδη στο μνημόνιο. Αρχικά εκτιμούσαν (τον προηγούμενο Νοέμβρη) ότι, προκειμένου να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από το 3% του ΑΕΠ έως το 2014, θα πρέπει να υπάρξουν νέες παρεμβάσεις που αντιστοιχούν στο 5% του ΑΕΠ, ύψους 12,8 δισ. ευρώ. Το ποσοστό αυτό αναθεωρήθηκε σήμερα στο 8% του ΑΕΠ, η υλοποίηση του οποίου προϋποθέτει αιματηρή λιτότητα.

2. «Να υπάρξουν έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις έως το 2015 ύψους 50 δισ. ευρώ». Από αυτά, τα 15 δισ. ευρώ θα πρέπει να εισπραχθούν τη διετία 2011 - 2012! Σε σχετική ερώτηση απάντησε ότι τα έσοδα αυτά μπορούν να διασφαλιστούν από την πώληση εισηγμένων και μη εισηγμένων επιχειρήσεων του Δημοσίου, από την πώληση των συμμετοχών του Δημοσίου και των εμπορικών ακινήτων.

Σε σχετική παρατήρηση ανέφερε ότι η Ελλάδα δεν είναι ανάγκη να πουλήσει μνημεία αρχαιοτήτων για την επίτευξη του στόχου των 50 δισ. ευρώ... αρκεί «να χρησιμοποιηθεί η κρατική περιουσία για τη μείωση του χρέους» και επιτέθηκε ενάντια «στους λίγους που κερδίζουν από την κρατική περιουσία και αντιδρούν στην ιδιωτικοποίησή της»! Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι «η ιδιωτικοποίηση της κρατικής περιουσίας είναι προς όφελος του ελληνικού λαού»!

Τη συμφωνία τρόικας - κυβέρνησης ομολόγησε και το υπουργείο Οικονομικών στο ενημερωτικό σημείωμα που έστειλε, την ίδια ημέρα (την Παρασκευή), στον Τύπο αναφορικά με το τι προβλέπεται στην τρίτη επικαιροποίηση του μνημονίου. Στο ενημερωτικό αυτό σημείωμα του υπουργείου διαβάζουμε ότι το επικαιροποιημένο μνημόνιο προβλέπει μεταξύ άλλων:

«Ενίσχυση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας για την περίοδο 2012 - 2015. Ολοκλήρωση της καταγραφής και της δημιουργίας ενός χαρτοφυλακίου συμμετοχών και εμπορικά αξιοποιήσιμων ακινήτων ύψους τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ. Στόχος είναι η συνολική είσπραξη εσόδων τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ την περίοδο 2011 - 2015, εκ των οποίων τα 15 δισ. έως το 2012». 

Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση είχε ήδη προσυπογράψει τις «υποδείξεις» των ελεγκτών της τρόικας πριν αυτοί δώσουν τη συνέντευξη Τύπου.

Με δεδομένο ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια το σύνολο των αποκρατικοποιήσεων (ιδιωτικοποιήσεων) που εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις από την εποχή Μητσοτάκη απέφεραν γύρω στα 12 δισ. ευρώ, σημερινές τιμές, μπορεί να καταλάβει κανείς το μέγεθος και το εύρος των ιδιωτικοποιήσεων που ζητά η τρόικα.

Επιπλέον θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι κανενός είδους αποκρατικοποίηση - ιδιωτικοποίηση δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει ούτε την παθογένεια των δημοσιονομικών της χώρας ούτε την εκτίναξη του δανεισμού. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι οι δυο κύριες προφάσεις γι' αυτές που χρησιμοποιήθηκαν διαχρονικά είναι ακριβώς η μείωση των ελλειμμάτων και ο περιορισμός του δημόσιου δανεισμού.

Αντί γι' αυτό, την τελευταία εικοσαετία για κάθε 1 δισ. ευρώ αποκρατικοποιήσεων (ιδιωτικοποιήσεων) είχαμε 18 δισ. ευρώ αύξηση του δημόσιου χρέους.


Χαριστικές συμβάσεις

Χώρια το γεγονός ότι κάθε μεγάλη ή μικρή αποκρατικοποίηση που έγινε συνδέθηκε με σκανδαλώδεις χαριστικές συμβάσεις προς συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα, ντόπια και ξένα, αλλά και με τη δημιουργία ιδιωτικών ολιγοπωλίων και μονοπωλίων. Ταυτόχρονα οι αποκρατικοποιήσεις στέρησαν το ελληνικό Δημόσιο από σημαντικές δυνατότητες πρόσθετων δημοσιονομικών εσόδων, που οι κυβερνήσεις έκαναν προσπάθεια να καλύψουν με ένταση της φοροεπιδρομής και φυσικά με τον δανεισμό.

Τέλος, οι αποκρατικοποιήσεις στοιχίζουν σήμερα περισσότερο στον κρατικό προϋπολογισμό, παρά την εποχή που αναγκαζόταν να επιδοτεί τα (πλασματικά) ελλείμματα των δημόσιων φορέων που ιδιωτικοποιήθηκαν.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα το ελληνικό Δημόσιο πληρώνει περισσότερα για να συντηρούνται οι «άγονες γραμμές» από ιδιώτες, που κάποτε κάλυπτε με ίδια μέσα ο εθνικός αερομεταφορέας πριν αυτός πουληθεί κοψοχρονιά. Το ίδιο ισχύει για όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις, τις πρώην ΔΕΚΟ, που σήμερα μετά την ιδιωτικοποίησή τους στοιχίζουν μέσω των επιδοτήσεων, των εγγυήσεων, των προμηθειών κ.ο.κ. πολύ περισσότερα απ' ό,τι όταν βρίσκονταν υπό δημόσιο έλεγχο.

Για να εισπράξει λοιπόν η κυβέρνηση τα 50 δισ. ευρώ από ιδιωτικοποιήσεις, πρέπει να ξεπουλήσει τα πάντα, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Να εκποιήσει ό,τι συμμετοχές έχει σε τράπεζες, στον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ, τα ΕΛΠΕ, την ΕΥΔΑΠ, τον ΟΠΑΠ.

Εδώ να θυμίσουμε ότι το σύνολο των συμμετοχών του Δημοσίου ανέρχεται σε λίγο πάνω από 5 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό δεν καλύπτει ούτε καν τα πρώτα 15 δισ. που πρέπει να βρει η κυβέρνηση φέτος και του χρόνου. Επομένως πρέπει να βάλει χέρι στις υποδομές, σε λιμάνια, αεροδρόμια και εγκαταστάσεις παντός είδους.

Για παράδειγμα ο πρώην αερολιμένας στο Ελληνικό, τα περιφερειακά αεροδρόμια, η συμμετοχή στο αεροδρόμιο των Σπάτων, το εθνικό οδικό δίκτυο, τα λιμάνια, οι αστικές συγκοινωνίες, η αμυντική βιομηχανία και οι εγκαταστάσεις των ενόπλων δυνάμεων, τα πάντα...


Στόχος η δημόσια περιουσία

Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η επιταγή της τρόικας δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία. Το μάτι των δανειστών ήταν καρφωμένο εξ αρχής στην κινητή και ακίνητη περιουσία του ελληνικού Δημοσίου και γενικά της χώρας. Ο λόγος είναι απλός. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι το δημόσιο χρέος, όσο κι αν το «κουρέψουν», δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί και γι' αυτό προσπαθούν να βάλουν χέρι στις εμπράγματες αξίες που διαθέτει ετούτος ο τόπος. Η τακτική αυτή δεν είναι καινούργια. Είναι παλιά και δοκιμασμένη σε πολλές χώρες που βρέθηκαν σε ανάλογη κατάσταση χρεοκοπίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1982, λίγους μήνες πριν πτωχεύσει επίσημα το Μεξικό και ξεσπάσει η γνωστή κρίση χρέους της Λατινικής Αμερικής, ο Γουόλτερ Ρίστον, επικεφαλής τότε του τραπεζικού ομίλου της Citibank και σύμβουλος των προέδρων των ΗΠΑ από την εποχή του Ρίγκαν, απαντούσε ότι 

«μια χώρα δεν μπορεί να χρεοκοπήσει. Η χρεοκοπία είναι μια διαδικασία που αναπτύχθηκε από το δυτικό δίκαιο ώστε να συγχωρούνται οι υποχρεώσεις ενός προσώπου ή μιας επιχείρησης που οφείλει περισσότερα απ' όσα έχει. Όποια χώρα κι αν πάρουμε, σε όσο άσχημη κατάσταση κι αν είναι, πάντα θα κατέχει περισσότερα απ' όσα χρωστάει. Το ζήτημα είναι οι ταμιακές ροές και η θεραπεία με κατάλληλα προγράμματα που ο χρόνος θα τα αφήσει να αποδώσουν» (New York Times, 14.9.1982).

Με άλλα λόγια το δόγμα των τραπεζιτών είναι να μην αφήσουν μια χώρα να χρεοκοπήσει επίσημα, προκειμένου να βάλουν χέρι σ' ό,τι κατέχει. Αρκεί να βρουν τρόπο να το ρευστοποιήσουν (να το μετατρέψουν σε ταμιακές ροές) και φυσικά να εφαρμοστεί η κατάλληλη θεραπεία που θα επιτρέψει το ξεζούμισμα της χώρας επ' αόριστον.

Οι τραπεζίτες τότε ένιωθαν ασφαλείς διότι, εκτός από τις διεφθαρμένες κυβερνήσεις των χωρών που είχαν δανείσει, είχαν επίσης και έναν ακόμη πολύ ισχυρό σύμμαχο: το ΔΝΤ. Οι επιτελείς και οι μηχανισμοί του ΔΝΤ φρόντισαν να εφαρμόσουν τη συνταγή αυτή με καταστροφικό τρόπο σε πάρα πολλές χώρες, πρωτίστως στη Λατινική Αμερική, αλλά και παγκόσμια. Η ίδια συνταγή εφαρμόζεται και σήμερα στην Ελλάδα με δυο όμως καίριες διαφορές:

Αφενός το ότι η κυβέρνηση έχει υπογράψει μια πρωτοφανή στα χρονικά δανειακή σύμβαση, που παραχωρεί εκ προοιμίου και πριν καν επίσημα ζητηθούν το σύνολο της δημόσιας περιουσίας, της ιδιωτικής περιουσίας, ακόμη και του εθνικού εδάφους. Αυτό σημαίνει παραίτηση της χώρας «άνευ όρων και αμετάκλητα» της ασυλίας που φυσιολογικά της πα­ρέχει η άσκηση της εθνικής της κυριαρχίας.

Αφετέρου η ένταξη της χώρας στην ευρωζώνη, που της στερεί κάθε δυνατότητα, πρώτα και κύρια το εθνικό νόμισμα, αλλά και κάθε βασικό μακροοικονομικό εργαλείο άσκησης οικονομικής πολιτικής, που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει την κρίση χρέους.

Πολύ περισσότερο από τη στιγμή που οι ισχυροί της ευρωζώνης και της Ε.Ε. προσανατολίζονται στην επιβολή «συμφώνου ανταγωνιστικότητας» και «οικονομικής διακυβέρνησης», που στην πράξη σημαίνει την ολοκληρωτική υποδούλωση της χώρας στα κεντρικά όργανα της Ένωσης, χωρίς λόγο και δικαίωμα στη διαμόρφωση των κεντρικών αποφάσεων.



Διεστραμμένη οικονομική... φαντασίωση

Οι ελεγκτές της τρόικας με τη συνέντευξή τους ήρθαν απλά να επιβεβαιώσουν ότι δεν επιτρέπουν, ακόμη, να επέλθει η ληξιαρχική πράξη πτώχευσης της χώρας. Όχι γιατί δεν έχει πτωχεύσει ήδη η χώρα, αλλά γιατί η Ζώνη και η Ένωση δεν έχουν λύσει ακόμη το κουβάρι των αντιθέσεων ανάμεσα στους ισχυρούς για το τι πρέπει να κάνουν και επιπλέον η ελληνική οικονομία δεν έχει ακόμη ρευστοποιηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, δηλαδή δεν έχει τις διαθέσιμες ταμιακές ροές, για τις οποίες μίλαγε ο Ρίστον.

Αυτό εξήγησε πρόσφατα και ο Λορέντζο Μπίνι Σμάγκι, της διοίκησης της ΕΚΤ, σε μια πρόσφατη ομιλία του στο LSE (Οικονομική Σχολή του Λονδίνου) στις 9.11, όπου ανέφερε χαρακτηριστικά ότι υπάρχουν δυο σχέδια αντιμε­τώπισης της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη: Το σχέδιο Α, δηλαδή η δημοσιονομική προσαρμογή που εφαρμόζεται ήδη. Και το σχέδιο Β, δηλαδή η επίσημη πτώχευση και η αναδιάρθρωση του χρέους.

Σύμφωνα με τον Μπίνι Σμάγκι, το σχέδιο Α είναι αυτό που θα εξακολουθήσει να εφαρμόζεται και για τον σκοπό αυτόν η Ζώνη άλλαξε τη συνθήκη της Λισσαβώνας ώστε το προσωρινό Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Στήριξης να μετατραπεί σε έναν μόνιμο Μηχανισμό Ευρωπαϊκής Σταθερότητας, που θα αναλάβει μετά το 2013 να συνεχίσει την κηδεμόνευση των χωρών που βρίσκονται ήδη υπό αυτό το καθεστώς, όπως είναι η Ελλάδα και η Ιρλανδία ή όποιες άλλες χώρες θα χρειαστεί να ενταχθούν στην πορεία.



«Ιδιοφυείς» ανοησίες

Ο κύριος αυτός εκτίμησε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να υποστεί το σχέδιο Α τουλάχιστον έως το 2020, με την προϋπόθεση ότι μπορεί να συντηρήσει το δημόσιο χρέος της στο επί­πεδο του 2012. 

Τι σημαίνει όμως συντήρηση του δημόσιου χρέους; Σημαίνει ότι ακόμη και οι κεντρικοί τραπεζίτες της ΕΚΤ θεωρούν ότι είναι αδύνατος ο έλεγχος του δημόσιου χρέους της Ελλάδας αν ξεφύγει από την πρόβλεψη του 2012, η οποία είναι για 156% του ΑΕΠ. Για να συντηρηθεί σ' αυτά τα επίπεδα θα πρέπει ο κρατικός προϋπολογισμός να παράγει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 6% επί του ΑΕΠ για κάθε χρόνο, με ετήσια άνοδο του ΑΕΠ ανάμεσα στο 3% και το 4% ετήσια και με επιτόκια δανεισμού σε ±6%.

Φυσικά το σενάριο αυτό είναι σαν να λες ότι, αν βάλω ρουλεμάν στη γιαγιά και την αμολήσω στην κατηφόρα της Κατεχάκη, τότε η τελική της ταχύτητα θα είναι ίδια με αυτήν ενός αυτοκινήτου. Πρόκειται για μια διεστραμμένη φαντασίωση, διότι και μόνο η προσπάθεια να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι θα επιφέρει τέτοιες καταστροφές στην κοινωνία και την οικονομία της χώρας, θα βαθύνει τόσο πολύ την ύφεση στην οποία βρίσκεται ήδη η Ελλάδα, ώστε είναι ζήτημα αν θα υπάρχει επιστροφή, τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία.

Όμως τι εννοεί ο ιδιοφυής τραπεζίτης με τη συντήρηση του δημόσιου χρέους, αν βεβαίως επαληθευθεί η υπόθεση εργασίας που κάνει; Σημαίνει ότι, αφού σταθεροποιηθεί το δημόσιο χρέος στο 156% του ΑΕΠ για το 2012 και το 2013, μετά υποτίθεται ότι θα αρχίσει να μειώνεται ώστε το 2020 να βρεθεί στο 120% του ΑΕΠ. Να βρεθεί δηλαδή στο επίπεδο απ' όπου περίπου το παρέλαβε το μνημόνιο. Και φυσικά θα πρέπει να πιστέψουμε ότι το 2020 η Ελλάδα δεν θα βρεθεί στο χείλος της πτώχευσης, όπως έγινε και το 2009.

Αυτός κι αν είναι αισιόδοξος στόχος: Να υποστεί η χώρα τα πάνδεινα προκειμένου να βρεθεί έπειτα από 10 χρόνια στο σημείο απ' όπου ξεκίνησε. Κι αυτό ο επιτετραμμένος του ΔΝΤ κ. Τόμσεν το ονομάζει «σας σώσαμε από την άβυσσο»! Μήπως τελικά η «άβυσσος» είναι προτιμότερη από την κόλαση, ή μήπως τελικά η ασθένεια είναι καλύτερη από τη θεραπεία;



Κανείς δεν γλίτωσε

Ο Μπίνι Σμάγκι διαφωνεί και αντιτείνει τον εξής ισχυρισμό: «Τα τελευταία 20 χρόνια, 19 χώρες από τα 120 προγράμματα προσαρμογής του ΔΝΤ είχαν αναδιάρθρωση χρέους». Με αυτόν τον τρόπο θέλει να πει ότι το εναλλακτικό σχέδιο Β, δηλαδή η επίσημη πτώχευση και αναδιάρθρωση χρέους, είναι μια επιλογή με μεγαλύτερο κόστος.

Το ερώτημα όμως που δεν απαντά είναι το εξής: Πόσες από τις χώρες που συνέχισαν με προγράμματα του ΔΝΤ γλίτωσαν από το χρέος και τις διαρθρωτικές προσαρμογές; Καμία. Οι μόνες χώρες που έστω και προσωρινά γλίτωσαν από τον βραχνά της χρεοκοπίας είναι μόνο εκεί­νες που μονομερώς χρεοκόπησαν και έσβησαν έστω μέρος των χρεών τους.

Φυσικά υπάρχει πάντα και η επιλογή να μην πληρώσει ένας λαός το τοκογλυφικό χρέος που του έχουν επιβάλει και έχει κάθε έννομο δικαίωμα να το κάνει. Αλλά αυτό ούτε να το σκέφτονται δεν θέλουν οι τραπεζίτες.



Λύση απελπισίας

Οι χώρες και οι λαοί είχαν πάντα ως εναλλακτική, ως λύση απελπισίας, την επίσημη πτώχευση, έστω κι αν δεν είχαν τις δυνάμεις να επιβάλουν την ακύρωση των χρεών τους. Από μια επίσημη πτώχευση, ό,τι σοκ κι αν επιφέρει στην οικονομία και προπαντός στην κοινωνία μιας χώρας, μπορεί να ανακάμψει μια εθνική οικονομία. Ποτέ δεν χάθηκε μια χώρα κηρύττοντας πτώχευση. Η ιστορία της Ελλάδας το αποδεικνύει περίτρανα. Το ερώτημα είναι το εξής:

● Μπορεί να αντέξει μια χώρα τη λύση της εσαεί χρεοκοπίας που προωθούν οι τραπεζίτες και οι πολιτικοί της ευρωζώνης;

● Ή, μήπως, επειδή γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται να αντέξει, βιάζονται να μεταφέρουν όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία της ελληνικής οικονομίας στον άμεσο έλεγχο των κεντρικών οργάνων της Ένωσης με σκοπό να τα διασώσουν από την επερχόμενη διάλυση της χώρας;

Όσο για τον πληθυσμό, υπάρχει πάντα η ελεύθερη μετακίνηση προσώπων και επαγγελμάτων κι όποιος μπορεί ας επιβιώσει. Μήπως τελικά η χρεοκοπία στο διηνεκές που προωθείται θα μας κάνει να παρακαλάμε σαν χώρα και σαν λαός να είχαμε πτωχεύσει ήδη από το 2009;